Premtimi i kriptovalutave

Kërkimi për arin dixhital ka filluar shumë më herët se bitcoin. Në vitin 1996, Douglas Jackson dhe Barry Downey themeluan E-Gold, Ltd., që u mundësoi klientëve t’i transferonin pronësitë e tyre në ar digjital. Deri në vitin 2005, kompania kishte siguruar më shumë se një milion përdorues, në periudhën gjatë së cilës Jackson dhe Downey, së bashku me bashkëpronarin Reid Jackson, u paditën për pastrim parash dhe aktivitet të palicencuar të transferimit të parave. Për të shmangur dënimin me burgim, të pandehurit u deklaruan fajtorë. Por duke vepruar në këtë mënyrë, atyre iu mohuan licencat e nevojshme për kryerjen e aktivitetit të E-Gold. Faqja për transferimin e arit nuk u rihap kurrë.

Kriptovalutat, si bitcoin, nuk kanë shumë ngjashmëri me E-Gold. Ato nuk janë kërkesa për arin apo ndonjë aset tjetër; nuk përdorin një palë të tretë të besuar për përpunimin e transaksioneve, por, si E-Gold, ato ofrojnë shpresën e një sistemi të ri monetar që përmirëson mangësitë e mallrave fizike dhe paratë konvencionale.

Mallrat si ari janë natyrisht të pamjaftueshme. Nxjerrja e arit nga toka dhe stampimi i tyre në monedha është i kushtueshëm. Minatorët dhe stampuesit do të angazhohen në aktivitetet e tyre përkatëse vetëm nëse përfitimet nga kjo - domethënë fuqia blerëse e një monedhe - i tejkalojnë kostot.

Pamjaftueshmëria e natyrshme e arit do të thotë që furnizimi me monedha ari drejtohet nga një mekanizëm i decentralizuar dhe vetërregullues. Kur kërkesa për monedha ari rritet papritur, atëherë rritet edhe fuqia blerëse. Meqenëse rritja e fuqisë blerëse e bën më fitimprurëse nxjerrjen e monedhave prej ari dhe stampimin e tyre, minatorët dhe stampuesit prodhojnë më shumë monedha se zakonisht. Dhe, ndërsa oferta rritet me ritme më të shpejta, fuqia blerëse e monedhave të arit ulet gradualisht në koston e prodhimit. Më pas, me eliminimin e mundësisë së fitimit, minatorët dhe stampuesit rifillojnë veprimtaritë normale për të përshtatur më shumë rritje të zakonshme të kërkesës nga rritja e popullsisë dhe e të ardhurave dhe reduktimet e ofertës nga zhvlerësimi.

Sipas standardit klasik të arit, tregtarët mund të jenë mjaft të sigurt në parashikimin e nivelit të çmimeve në njëzet, pesëdhjetë, madje edhe njëqind vjet! Ata e dinë se mekanizmi i decentralizuar dhe vetërregullues i standardit të arit do të përshtaste ndryshimet në kërkesë për monedha ari ose do të kompensonte ndryshimet në ofertën e monedhave të arit. Prandaj, ndryshimet në nivelin e çmimeve do të normalizohen. Me fjalë të tjera, standardi i arit siguroi një ankorim të besueshëm nominal afatgjatë.

Megjithatë, standardi klasik i arit kishte mangësitë e veta. Pamjaftueshmëria natyrore e arit, e cila mundësoi funksionimin e mekanizmit të decentralizuar, vetërregullues, nënkuptonte gjithashtu se sistemi monetar ishte i kushtueshëm për t'u ruajtur dhe i ngadalshëm për t'u përshtatur. Për të rritur furnizimin me monedha ari, është i nevojshëm sigurimi i punëtorëve dhe i makinerive për nxjerrjen e arit dhe stampimin e monedhave. Punëtorët dhe makineritë mund të përdoren për të prodhuar mallra dhe shërbime të tjera të vlefshme. Për më tepër, periudha e përshtatjes mund të jetë mjaft e gjatë. Ndërsa fuqia blerëse e arit ishte relativisht e qëndrueshme në periudha afatgjata, ajo ishte mjaft e paqëndrueshme gjatë periudhave të shkurtra kohore.

Duke pasur parasysh mangësitë e parave të mallrave, është e lehtë të shkohet pas parave konvencionale. Paratë konvencionale nuk janë të kufizuara nga natyra. Kostoja margjinale e prodhimit të një dollari është në fakt zero, pasi kjo arrihet me një të shtypur të thjeshtë tasti. Paratë konvencionale janë të pamjaftueshme artificialisht nga emetuesit e tyre, zakonisht nga një bankë qendrore. Nëse një bankë qendrore do të menaxhonte mirë ofertën e parave konvencionale, atëherë ajo mund të siguronte një ankorim të besueshëm nominal afatgjatë të ngjashëm me atë të standardit të arit brenda një periudhë rregullimi shumë më të shkurtër dhe me një kosto shumë më të ulët.

Praktikisht, paratë konvencionale nuk kanë dhënë efektin e premtuar. Edhe paratë më të mira konvencionale kanë prirje të jenë më pak të parashikueshme, sesa standardi klasik i arit. Dhe, ndërsa oferta e parave konvencionale menaxhohet me kosto të ulët, mungesa e parashikueshmërisë bën që tregtarët t’u nënshtrohen kostove të konsiderueshme për të vlerësuar ndryshoret e ardhshme nominale.

Pse paratë konvencionale nuk janë aq të efektshme? Ashtu si pamjaftueshmëria natyrore bëri të mundur që standardi i arit të ishte në një nivel shumë të pëlqyeshëm - duke marrë në konsideratë edhe mangësitë e tij - mungesa artificiale e parave konvencionale arrin ta tejkalojë standardin e arit, duke e bërë edhe më shumë të paefektshëm. Problemi është se mungesa artificiale e parave konvencionale varet në thelb nga vendimet e vetë bankave qendrore.

Kriptovalutat kanë mundësinë që të jenë më të efektshme se paratë e mallrave dhe ato konvencionale. Ashtu si paratë konvencionale, edhe kriptovalutat janë artificialisht të pamjaftueshme. Por, ashtu si paratë e mallrave, mungesa e tyre nuk duhet të mbështetet në menaxhimin diskrecional të furnizimit. Një emetues i kriptovalutave mund të garantojë rregullime të përshtatshme furnizimi, duke i hedhur ato në kodin burimor. Nëse projektohet siç duhet, një kriptovalutë do të fiksonte një pikë referimi pritshmërie afatgjatë dhe do të siguronte rregullime të furnizimit në kohë me një kosto më të ulët sesa paratë e mallrave dhe ato konvencionale.

Ky artikull është kortezi e William J. Luther dhe Institutit Amerikan për Kërkime Ekonomike,nën licencën ndërkombëtare Creative Commons Attribution 4.0